Maliye ve kolluk güçlerinin yürüttüğü operasyonlar, yasa dışı bahis çetelerinin kara parayı paravan işletmelerin POS cihazları, sanal POS ve QR kodlar aracılığıyla sisteme soktuğunu ortaya koydu. Hiçbir suçu olmayan müşterilerin, farkında olmadan bu aklama zincirinin parçası hâline geldiği; bazı durumlarda 5.000 TL ve üzeri POS/QR ödemesi yapan kişilerin soruşturmaya dahil edildiği belirlendi.
Olayın özeti: üç aşamalı aklama döngüsü
Uzmanlar kara para aklama sürecini üç ana aşamada açıklıyor:
1. Yerleştirme (Placement):
Çeteler, fiziki nakitlerini doğrudan bankacılık sistemine sokmak yerine, paravan işletmelerin POS’ları veya sanal POS üzerinden “müşteri ödemesi” gibi göstererek parayı temiz gibi bankaya geçer. İşletme sahibine komisyon ödeniyor.
2. Katmanlandırma (Layering):
Sisteme giren para, birden fazla işletme ve hesaptan dolaştırılarak kaynağı gizleniyor: “tedarik bedeli”, “nakliye ücreti”, “malzeme bedeli” gibi uydurma açıklamalarla havaleler yapılıyor. Böylece iz sürme zorlaşıyor.
3. Entegrasyon (Integration):
Artık meşru gelir görünümü kazanan para, lüks tüketim, gayrimenkul, yeni yasa dışı yatırımlar veya başka suç faaliyetleri için kullanılıyor; bazen gerçek şirketlere ortak olarak da kurumsallaştırılıyor.
Mağduriyet: Yeşilköy örneği
İstanbul Yeşilköy’de yaşanan bir olayda, bir grup genç restoranda yemek yiyip ödeme yaptı; fakat işlem restormanın kendi POS’u yerine farklı bir cihazdan çekildi. 5.000 TL tutarındaki ödemenin yasa dışı bahis hesabına aktarıldığı tespit edilince müşteriler karakola çağrıldı, hesaplarına bloke kondu; daha sonra masumiyetleri kanıtlanarak süreç sonuçlansa da, yaşadıkları mağduriyet ve idari- hukuki yük büyük oldu.
Önlemler — Uzmanlardan müşterilere tavsiyeler
Hukuki ve mali mağduriyeti önlemek için uzmanların önerileri:
- İsim ve adres kontrolü: POS fişindeki veya ekrandaki işletme adı ile mağazada görünen isim/adres eşleşiyorsa devam edin; farklılık varsa ödemeyi durdurun.
- Arızalı POS uyarısı: “POS’umuz arızalı, başka POS kullanacağız” veya “kart bilgilerinizi girin” gibi taleplere şüpheyle yaklaşın; mümkünse nakit ödeyin.
- Fiş ve fatura isteyin: Özellikle 5.000 TL ve üzeri ödemelerin POS fişlerini en az 6 ay saklayın; ayrıca fatura veya belgeli fiş talep edin — bunlar soruşturmalarda sizi koruyacak en önemli deliller.
- Fiziki kart kullanımı: Kartın manyetiğini ya da çipi pos makinesine takılarak işlem yapılmasını tercih edin; kart bilgilerini yazdırmaya veya göstermenize gerek varsa reddedin.
- QR ve uygulama doğrulaması: Ödemeniz için okutulan QR kodu veya yönlendirildiğiniz uygulamanın işletmeye ait olduğunu mutlaka doğrulayın. Bilinmeyen bağlantıları kullanmayın.
İşletme sahipleri için uyarılar
- POS cihazı temin ve kullanım süreçlerinizi şeffaf tutun; ikinci bir POS veya tabela şirketi aracılığıyla sunulan cihazlara karşı dikkatli olun.
- Muhasebe kayıtlarınızı eksiksiz tutun; şüpheli işlemler ve ortaklık tekliflerini yetkili makamlara bildirin.
- İşletme hesabından tanımadığınız transferler veya yüksek komisyon teklifleri geliyorsa yasal danışmanlık alın.
Yetkililer ne yaptı?
Maliye Bakanlığı ekipleri tespit ettiği yaklaşık 3.000 POS cihazını kara listeye alarak kullanımdan kaldırdı. Ancak, daha önce bu cihazlar üzerinden gerçekleşmiş işlemler hâlâ soruşturma konusu olabiliyor; bir işlemin kara listedeki POS’tan yapılmış olması, o işlemi otomatik şüpheli hâle getirebiliyor ve işlem yapan müşteriler hakkında adli soruşturma başlatılabiliyor.
Ne yapmalısınız? Hızlı kontrol-listesi (müşteri için)
- POS’taki işletme adıyla masadaki tabela/fiş adı aynı mı? Evet → devam; Hayır → ödeme yapmayın.
- POS’ta fiziksel kart mı kullanıldı yoksa kart bilgileri mı girildi? Fiziksel kart istenmeli.
- Size verilen fiş/fatura eksiksiz mi? Değilse fatura isteyin.
- QR kodu/uygulama güvenilir mi? İşletme web sitesi veya resmi kanallardan doğrulayın.
- Şüpheleniyorsanız ödeme yapmayın, yetkili birimlere veya işlemi gerçekleştiren bankaya bildirin.