Avrupa Uzay Ajansı (ESA), modern yaşamın en kritik altyapısını oluşturan iletişim ve navigasyon uydularının, tarihi bir güneş fırtınası karşısında ne kadar savunmasız olduğunu gözler önüne seren çarpıcı simülasyon sonuçlarını açıkladı. 1859 yılında yaşanan ve ‘Carrington Oayı’ olarak bilinen devasa büyüklükteki bir fırtınanın günümüzde tekrarlanması, Dünya yörüngesindeki binlerce uyduyu devre dışı bırakarak küresel çapta bir teknolojik felakete yol açabilir.
Richard Carrington’ın Mirası: 1859’dan Gelen Uyarı
İngiliz astronom Richard Carrington’ın 1859’da gözlemlediği, Jüpiter büyüklüğündeki bir güneş lekesinden yayılan patlama, kayıtlara geçen en şiddetli jeomanyetik fırtına olarak tarihe geçmişti. O dönemde haftalarca süren manyetik fırtınalar, telgraf hatlarını yakmış ve kutup ışıklarını (Aurora) Ekvator’a yakın bölgelerden bile görünür kılmıştı.
Ancak ESA’nın Almanya’daki Avrupa Uzay Operasyonları Merkezi’nde (ESOC) gerçekleştirdiği son tatbikat simülasyonları, bu gücün günümüzdeki potansiyel yıkımının 1859’dakinden katbekat fazla olduğunu gösterdi. Günümüz medeniyeti, küresel ticaretten bankacılığa, navigasyondan mobil iletişime kadar tamamen yörüngedeki uydulara bağımlı durumda.
Alçak Yörünge Bile Güvende Değil
Simülasyonda, teorik olarak olabilecek en kötü senaryolardan biri olan X45 şiddetinde bir güneş patlamasının ardından, saatte 7 milyon kilometre hızla Dünya’ya ulaşan Koronal Kütle Atımı (CME) senaryosu işlendi.
ESA uzmanı Jorge Amaya’nın çarpıcı ifadesiyle: “Güneşten gelen muazzam enerji akışı, yörüngedeki tüm uydulara zarar verebilir. Alçak yörüngedeki uydular bile güvende olmazdı.”
Böyle bir fırtına, sadece uyduların elektronik sistemlerini yakmakla kalmaz, aynı zamanda:
- Yön Bulma Sistemlerini Bozabilir: Binlerce uydunun iletişim ve yön bulma kapasitesi tamamen devre dışı kalabilir.
- Atmosferi Şişirebilir: Dünya atmosferinin üst katmanları ısınarak şişer ve sürtünme yüzde 400’e kadar artar.
- Uyduları Düşürebilir: Artan sürtünme nedeniyle yüzlerce uydu yörüngeden çıkarak atmosfere doğru düşmeye başlar.
Zarar Trilyonlarca Doları Bulabilir
Benzer bir olayın küçük ölçekli versiyonu, en son Mayıs 2024’te yaşanmış ve yalnızca ABD’deki GPS sistemlerinde yol açtığı arızalar nedeniyle çiftçilere yaklaşık 500 milyon dolarlık zarar vermişti. Carrington düzeyinde bir fırtınanın ise küresel ekonomiye vereceği zararın trilyonlarca doları bulacağı tahmin ediliyor. Bu, sadece maddi bir kayıp değil, tedarik zincirlerinden enerji şebekelerine kadar tüm kritik altyapının felç olması anlamına geliyor.
ESA operasyon uzmanı Gustavo Baldo Carvalho, konunun ciddiyetini şu sözlerle özetledi: “Bu olayın yaşanıp yaşanmayacağı değil, ne zaman yaşanacağı önemli.” Bilim insanları, bu büyüklükte bir fırtınanın ortalama her 500 yılda bir meydana geldiğini ve bu yüzyıl içinde gerçekleşme olasılığının yüzde 12 civarında olduğunu belirtiyor.
Amaya ise son olarak, “Hazırlıklı olmazsak, bu kez sadece teknolojimiz değil, tüm iletişim altyapımız çöker. Gerçek etkisini yalnızca yaşandığında anlayacağız,” diyerek uluslararası işbirliği ve hazırlık tatbikatlarının hayati önemine dikkat çekti.
